Opaleniczanie brali udział we wszystkich zrywach niepodległościowych lat zaboru. Obok zwycięskiego powstania wielkopolskiego 1918/19 zaznaczyli swój udział w insurekcji kościuszkowskiej (1794), w powstaniach listopadowym (1830/31) i styczniowym (1863/64) oraz w powstaniu poznańskim Wiosny Ludów w 1848 roku. Wydarzenia te upamiętnia pomnik przy Centrum Kultury.
Na wieść o zawiązaniu się Komitetu Narodowego w Poznaniu, następnego dnia, tj. 21 marca 1848 r. , doszło do spontanicznych, antypruskich wystąpień w Opalenicy, o czym donosił swoim władzom zwierzchnim landrat bukowski. Podobnie jak w innych miejscowościach odczytano w Opalenicy proklamację Komitetu Narodowego, a mieszkańcy spontanicznie przypinali kokardy w narodowych barwach. Lokalny Komitet Narodowy w Opalenicy powstał 29 marca. W jego skład weszli: ks. Jakub Badurski — proboszcz, Kazimierz Badurski — rolnik, Andrzej Czujewski — dzierżawca, Teodor Gierliński — piekarz i szynkarz, Wojciech Laskowski — nauczyciel, Antoni Śmierzchalski — rzeźnik, Jan Witajewski — szynkarz i Walenty Witajewski — rzeźnik. W Opalenicy, podobnie jak w innych ogarniętych powstaniem miastach, wyłączne rządy objął komitet, zdjęto pruskiego orła, noszono kokardy w barwach narodowych oraz przystąpiono do organizowania sił zbrojnych.
Mieszkańcy ziemi opalenickiej walczyli pod w bitwach pod Książem i Sokołowem w oddziałach kosynierskich, część wstąpiła do kawalerii i służyła w szwadronie poznańskim. Ci, którzy trafili do niewoli uwiezieni zostali w forcie Winiary (cytadela poznańska).
Z poszczególnych miejscowości zdołano ustalić nazwiska następujących uczestników WYDARZEŃ:
Dakowy Mokre :Tadeusz Malicki i Kacper Piskorek – służyli w szwadronie poznańskim, Antoni Mądroszyk, uwięziony w forcie Winiary, Stefan Szajstek – wzięty do niewoli W BITWIE POD pod Książem
Jastrzębniki :Jan Błażejczak – zastrzelony przez żołnierzy pruskich 30 III 1848 r., pochowany na cmentarzu przy kościółku św. Ducha w Grodzisku Wlkp.
Łagwy: Andrzej Prokop – wzięty do niewoli pod Książem, Michał Miodowicz – szwadron poznański
Kozłowo: Józef Malicki, Antoni Rzepa – uwięzieni w forcie Winiary
Niegolewo: Michał Gierliński – uwięziony w forcie Winiary, Ignacy Jażdżewski – nauczyciel, Franciszek Knajdrzał – szwadron poznański, Kazimierz Niegolewski – uczestnik walk w Buku, Marcin Marszałek – uwięziony w forcie Winiary, Franciszek Stachowski – uwięziony w forcie Winiary
Opalenica: Jakub Badurski, proboszcz opalenicki, członek komitetu lokalnego, Kazimierz Badurski – członek komitetu lokalnego, Andrzej Brychczyński – dezerter z armii pruskiej, uwięziony w forcie Winiary, August Cwojdziński – uwięziony w forcie Winiary, Andrzej Czujewicz, dzierżawca – członek komitetu lokalnego, Juliusz Ćwikliński – uwięziony w forcie Winiary, Tomasz Drożdżyński – uwięziony w forcie Winiary, Teodor Gierliński – członek komitetu lokalnego, Walenty Hainsch – wzięty do niewoli pod Książem, Wojciech Laskowski – członek komitetu lokalnego, Jan Majewski – uwięziony w forcie Winiary, Wojciech Sieciński – wzięty do niewoli pod Książem, Józef Stachowski – zginął podczas ostrzału Grodziska 28 IV 1848 r., pochowany na cmentarzu przy kościele św. Ducha w Grodzisku Wlkp., Antoni Śmierzchalski – członek komitetu lokalnego, Jan Witajewski – członek komitetu lokalnego, Walenty Witajewski – członek komitetu lokalnego, Wittwer – uwięziony w forcie Winiary, Stanisław Woźniak – wzięty do niewoli pod Książem
Porażyn: Jan Rismann – wzięty do niewoli pod Książem, uwięziony w forcie Winiary
Sielinko: Józef Budziński i Walenty Wojciechowski – wzięci do niewoli pod Książem
Terespotockie: Wojciech Cieśliński – uwięziony w forcie Winiary, Józef Karge – dezerter z armii pruskiej, późniejszy generał w wojnie secesyjnej
Troszczyn: Karol Zerbe – nauczyciel
Urbanowo: Michał Cielecki – zakłuty bagnetami przez żołnierzy pruskich 28 IV 1848 r., pochowany na cmentarzu przy kościółku św. Ducha w Grodzisku Wlkp, Wawrzyn Hojnacki (Chojnacki) – uwięziony w forcie Winiary, Matuszkiewicz – rządca w majątku Żółtowskich, Adam Żółtowski – ziemianin, członek komitetu lokalnego w Grodzisku Wlkp.
Wojnowice: Wojciech Antoniewicz – uwięziony w forcie Winiary, Wojciech Gorus – wzięty do niewoli pod Książem, Stefan Kaczorowski – nauczyciel, Szczepan Kołodziej – szwadron poznański, Hieronim Kowalczyk, Wojciech Michalski i Józef Śliwiński – wzięci do niewoli pod Książem.
W wydarzeniach brał udział również uczeń gimnazjum Marii Magdaleny Wacław Karwowski (1829-1888), późniejszy proboszcz opalenicki.
***
W zgodnej opinii historyków wydarzenia 1848 r. zaostrzyły antagonizm polsko–niemiecki i rozszerzyły go na cały naród. Jeśli do 1848 r. Polacy znajdowali się w stanie narastającej niechęci wobec dynastii Hohenzollernów i pruskiej administracji, to w latach następnych wrogość obejmowała również naród niemiecki, który w swojej masie poparł antypolską politykę króla Fryderyka Wilhelma IV. Wiosna Ludów zrodziła tendencje nacjonalistyczne po obu stronach frontu polsko–niemieckiego. Jednak puskie postępowanie wobec polskich odruchów patriotyzmu nie miało w swoim repertuarze takich barbarzyńskich metod, jakie stosowała carska Rosja. Stąd, mimo początkowych gróźb i sankcji władz administracyjnych, konsekwencje niepowodzenia wielkopolskiej Wiosny Ludów nie były zbyt uciążliwe.
