a2HISTORIA Opalenicy

Pierwsza informacja o Opalenicy datowana jest na 1393 rok, kiedy to nazwa grodu pojawia się w dokumencie wystawionym przez Władysława Jagiełłę.

Osada określona jest w nim jeszcze jako wieś i została wówczas przez króla wykupiona z zastawu i darowana jej wcześniejszemu właścicielowi, o imieniu Ticza (czyli Dietrich lub Thietmar) Bar (nazwisko to występuje w dokumentach również w pisowni Ber, Baer i Beer). Prawa miejskie gród uzyskał pomiędzy rokiem 1399 kiedy w wzmiankach mówi się jeszcze o wsi, a 1401 kiedy już w mieście Opalenica ufundowano kościół pw. św Mateusza. Lokacja przebiegła na zasadach prawa magdeburskiego, dokument lokacyjny nie zachował się do naszych czasów. W 1445 roku miasto stało się własnością biskupa poznańskiego Andrzeja z Bnina – herbu Łodzia, który z kolei przekazał je swemu kuzynowi, kasztelanowi santockiemu Piotrowi z Bnina.       W roku 1453 Piotr jako pierwszy przyjął nazwisko Opaleński, wkrótce zmienione na Opaliński.
W rękach jego rodziny, jednej z najznamienitszych w ówczesnej Rzeczypospolitej, Opalenica pozostała przez trzy wieki, aż do śmierci Leona Wojciecha Opalińskiego w roku 1775. Opalińscy posiadali zamek położony poza miastem, nad brzegiem rzeki Mogilnicy otoczony fosą. Według przekazów w opalenickim zamku w 1680 roku urodziła się Katarzyna Opalińska, którą w 1698 roku poślubił król Polski Stanisław Leszczyński. Ich druga córka, Maria w 1725 roku wyszła za mąż za króla Francji Ludwik XV. W 1793 roku, po drugim rozbiorze Polski, miasto znalazło się pod panowaniem pruskim. Rozwój Opalenica i regionu związany jest ściśle z wybudowaniem i otwarciem w 1870 roku linii kolejowej łączącej Poznań z Berlinem po kilkunastu latach, bo w roku 1881 rozbudowano sieć kolejową o połączenie z Grodziskiem Wielkopolskim. W tym okresie zapadła również decyzja o powstaniu cukrowni – pierwszego i największego również dzisiaj zakładu przemysłowego w gminie Opalenica. Konsekwencją  cukrowni i koniecznością dostarczania do niej surowca (buraków cukrowych) do produkcji cukru było wybudowanie pierwszej w Wielkopolsce  kolei wąskotorowej w 1886 roku. Przez cały okres pozostawania pod obcym panowaniem Opalenica starała się zachować zdecydowanie polskie oblicze. Działało tu wiele organizacji o charakterze narodowym, a na szczególne podkreślenie zasługuje działalność księży-społeczników: Wacława Karwowskiego (proboszcza w latach 1862-1880), Antoniego Gustowskiego oraz Mieczysława Chudzinskiego. W 1896 r. głośna w całym państwie pruskim stała się sprawa komisarza policji w Opalenicy, który – mimo prób zrobienia z niego niemieckiego bohatera – za znieważenie arcybiskupa Floriana Stablewskiego został zwolniony ze służby. Również w Opalenicy dzieci szkolne w 1906 r. strajkowały w obronie języka polskiego. Opalenica oswobodziła się spod pruskiego panowania w toku walk  powstania wielkopolskiego  28 grudnia 1918 r.  Kompania Opalenicka licząca ponad 200  osób pod dowództwem Edmunda Klemczaka między innymi zajęła opalenicki dworzec kolejowy i rozbroiła na nim niemiecki transport wojskowy jadący do Poznania.W okresie dwudziestolecia międzywojennego Opalenica miała głównie charakter rolniczy z dobrze rozwijającym się rzemiosłem. W latach 1929 – 1932 funkcjonowała założona przez Wacława Sawickiego, inż. Władysława Zalewskiego oraz opaleniczanina Józefa Braniewicza pierwsza w Polsce fabryka motocykli o symbolicznej nazwie „LECH”. Motocykl został po raz pierwszy publicznie zaprezentowany  w 1929 roku na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu, został wyróżniony srebrnym medalem tejże imprezy. Był to pierwszy polski motocykl produkowany seryjnie, w którym główne elementy konstrukcyjne takie jak silnik, rama, przednie zawieszenie były efektem pracy i myśli jego konstruktora inż. Władysława Zalewskiego. Niekorzystne przepisy celne, brak konkretnego zainteresowania ze strony resortu obrony utrudniały odpowiedni i zakładany przez pomysłodawców rozwój fabryki. Do zaprzestania produkcji w 1932 roku przyczyniły się także nieudane próby przekształcenia firmy w spółkę akcyjną oraz  skutki światowego kryzysu gospodarczego.  Okupacja hitlerowska rozpoczęła się od zbombardowania 1.IX.1939r. pociągu ewakuacyjnego na stacji kolejowej. Wielu mieszkańców Opalenicy zginęło lub zostało wywiezionych, w wyniku czego zaludnienie spadło o ponad 800 osób do poziomu 4366 w 1946 r. Zakończenie II wojny światowej nastąpiło bez większych zniszczeń 26. I. 1945 r.
Po 1945 roku Opalenica stała się ważnym ośrodkiem przemysłowo-rolniczym, z dominującą produkcją na rzecz rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego. Opalenica to nie tylko historia i tradycja, w Kopankach- wiosce oddalonej o 6 km od miasta  na strychu szkoły znajduje się jedyne w Polsce i  Europie obserwatorium nietoperzy „BATMANÓWKA”. Gdzie można oglądać letnią kolonię lęgową nocka dużego.  W Porażynie znajduje się XIX wieczna rezydencja „gniazdo dębów”, przed II wojną światową  własność gen. Kazimierza Sosnkowskiego.   Obecnie swoją siedzibę ma tutaj Ośrodek Szkoleniowo – Wypoczynkowy Nadleśnictwa Grodzisk Wlkp.  Opalenica posiada również bogatą bazę sportowo – rekreacyjną. Stadion kilkanaście boisk piłkarskich wraz ze znajdującym się tutaj czterogwiazdkowym hotelem REMES SPORT & SPA to miejsce wybrane przez reprezentację Portugalii na swój pobyt podczas EURO 2012.  Kompleks ten uzupełniają: pole golfowe,  boiska do siatkówki plażowej, siatko-nogi, ziemne korty tenisowe oraz hala umożliwiająca uprawianie „białego sportu” przez cały rok i strzelnica sportowa. W centrum miasta znajduje się pełno-wymiarowa hala sportowa. Przygotowane są również szlaki rowerowe prowadzące do Lwówka i Nowego Tomyśla.

ŹRÓDŁO:
1. Czesław Łuczak: (red.) Dzieje Opalenicy. Poznań: ABOS, 1993.
2. Czesław Dużyński, Z dziejów Opalenicy (1401-1901), Poznań 1902.